Borsa, tarihinde hiç olmadığı kadar ülkenin gündeminde. Eski Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Lideri Ali Fuat Taşkesenlioğlu, kız kardeşi Zehra Taşkesenlioğlu ve kız kardeşi ile boşanma basamağındaki Ünsal Ban hakkında Sedat Peker tweetleriyle başlayan SPK’deki rüşvet çarkı savları, akabinde borsada bankacılık paylarında yapılan manipülasyon ve takas sisteminde yarattığı hasar gündemdeki yerini koruyor. Takip eden, etmeyen herkes borsada neler olduğunu konuşuyor ve merak ediyor.
BirGün’den Havva Gümüşkaya, Ali Fuat Taşkesenlioğlu periyodunda yapılan halka arzların yalnızca SPK’nin bir halka arz siyaseti yanlışlığı olmadığını, sürecin halka arz sonrası borsada devam ettiğini, grubun manipülatör ayağının halka arz sonrası devrede olduğunu ve böylelikle pay fiyatının uçuk sayılara çekilerek ilave ortak satışlarıyla yatırımcının bütün parasının nasıl alındığını Sermaye Piyasası Uzmanı Kenan Gözlemci ile konuştu.
HALKA ARZLAR HIZLA ARTTI
SPK’nin onayladığı halka arzlar 2020 yılında sonlu kalırken 2021 yılından itibaren çok önemli bir süratle artmaya başladı. 2021 ve 2022 yıllarında toplam 82 şirketin, 35,6 milyar TL büyüklüğünde halka arzı gerçekleştirildi. Gözlemci’ye nazaran bu şirketlerin halka arz fiyatının yüzde 47,4’ünün şirket sahiplerinin cebine direkt para girişi olan ortak satışlı halka arzlar olmasının yanında, birçoğunun borsadaki pay fiyatlarında sert yükselişlerin akabinde ek ortak satışları ve pay fiyatlarının süratle düşmesi üzere hareketler olması manipülasyon tezlerini dayanaklar nitelikte.
‘ALGI YARATARAK UCUZDAN ALINANI DEĞERLİYE SATIYORLAR’
Borsada manipülasyonun birinci usulü, manipülatörlerin kendilerinin düşük fiyattan pay toplayıp, sonra aracı kurumları kullanarak tahtalarda kurmaca süreçlerle fiyatı yükseltip, internet üzerinden ve birtakım borsa haber siteleri üzerinden algı yaratarak birden teğe ucuzdan topladıkları payları yüksek fiyattan küçük yatırımcılara satıp kaçması. İkinci sistemi ise daha küçük bir fonla yeniden muhakkak aracı kurumları kullanarak, kurmaca süreçlerle pay fiyatını olmadık fiyatlara süratle çekip, şirketle yahut işvereni ile işbirliği içinde değişik haberler çıkartıp küçük yatırımcıda ekstra beklenti yaratıp sonra süratle yükselttikleri fiyattan işverenin kendine ilişkin paylarını borsada küçük yatırımcılara satmasını sağlayarak kendi yüzdelerini alıp kaçmak.
Gözlemci’ye nazaran Taşkesenlioğlu devrinde ikinci yol öne çıkıyor ve süreci şöyle özetliyor: “Taşkesenlioğlu ve grubunun halka arz sürecini başından beri organize ettiği, adım adım işleyen bir süreç.”
Bu periyotta öne çıkan halka arz süreçlerinin röntgenini çıkardık. Halka arz sonrasında baş döndüren fiyat hareketliliklerinin yaşandığı birkaç firmadaki süreçler manipülasyon savlarını kuvvetlendiriyor.
VARAN 1
Info Yatırım tarafından Ağustos 2020’de 2,40 TL’den halka arz edilen Fade Gıda’nın payı, bir yılda yüzde 924 yükselişle 24,58 TL’ye çıkmasının akabinde bir buçuk ayda yüzde 62 düşerek 9,29 TL’ye kadar geriledi. Düşüş esnasında yüzde 19 bedelsiz sermaye artırımı olduğu için düzeltilmiş fiyatlar ile 20,67 TL’lik tepeden 7,81 TL’ye süratli bir düşüş olmuş.
Sözkonusu hareketliliğin yaşandığı devirde Borsa İstanbul tarafından daima sürece orta verme ve brüt takas üzere önlemler alınmıştı. Fakat sonrasında da sert hareketlerin devam ettiği görülüyor. Payda tepe görülmesinin akabinde Temmuz 2021’de başlayıp bir yıl kadar süren düşüşün taban noktasında yatırımcının kaybı yüzde 73’ü buldu.
Fade Besin payının borsadaki genel hareketten değerli ölçüde ayrışması nedeniyle geçen yıl temmuzda ‘patronun manipülatörler ile anlaştığı ve yüklü ölçüde satış yapacağı’ istikametinde çıkan haberlerin akabinde şirket sözkonusu savları 13 Temmuz tarihli KAP açıklaması ile yalanlamıştı.
Şirketin yüzde 55,02’si Faruk Demir, Emine Demir ve Hacı Ali Demir’e ilişkin. Temmuz-Ağustos 2021 periyodunda yaşanan düşüşün akabinde ortaklardan Emine Demir’in yüklü ölçüde satış yaptığı, hissesinin 13 Ağustos tarihli KAP kaydında yüzde 23,4’ten 26 Ekim’de yüzde 13,5’e gerilediği dikkat çekiyor.
Ayrıca Borsa İstanbul piyasalarında süreç gören hisselerin halka açıklık oranlarını gösteren fiili deveran oranının, şirketin halka arz edildiği periyotta yüzde 27 civarındayken neredeyse yüzde 45’e yükselmesi, şirkete yönelik manipülasyon tezlerini kuvvetlendirir nitelikte.
VARAN 2
Ekibin halka arzlarından olarak piyasada bilinen, pay senedinde manipülasyon yapıldığı tartışmaları ile dikkat çeken öbür bir şirket Turk İlaç. Halka arzda yaşanan dağıtım adaletsizliğinden ötürü payların sahibi olacak yatırımcı hesaplarının evvelce belirlendiği istikametindeki haberler ve şirketin payındaki fiyat hareketleri organize bir manipülasyon argümanlarını kuvvetlendirdi.
Halka arzını Oyak Yatırım’ın yaptığı, Mart 2021’de 10,00 TL’den (düzeltilmiş olarak 4,77 TL) süreç görmeye başladıktan sonra arka arda 11 sefer tavan bozmadan, toplam yirmi günde yüzde 630 artışla 73,5 TL’ye yükselen payda, bu olağandışı yükselişin 18’inci gününde borsa tarafından, çok geç de olsa brüt takas ve açığa satış yasağı önlemi getirildi.
Geçen yıl nisan ayında doruktan alım yapan bir yatırımcının bu yıl mart ayı prestijiyle kaybı yüzde 77’yi buldu. Fade Gıda’da olduğu üzere Turk İlaç’ta da ortaklara satış dikkat çekiyor. Halka arzdan birkaç hafta sonra yüzde 64 civarından yüzde 54’lü düzeylere gerileyen hâkim ortak Mehmet Berat Battal’ın sermayedeki hissesi Ocak 2022 başında başlayan düşüşten birkaç gün evvel yüzde 49 civarına geriledi. Ayrıyeten, şirketin halka arzında yüzde 30 civarında olan fiili deveranın kademeli olarak artarak yüzde 50’yi aştığı görüldü.
VARAN 3
Dikkat çeken halka arzların yaşandığı bu periyotta borsaya açılan, Sinpaş GYO’nun iştiraki Kızılbük GYO’nun yatırıma husus olan Marmaris’teki projesi, turizm döneminde inşaat yasağının delinerek otel üretimine devam edilmesi ile gündeme gelmişti.
Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası liderliğinde Ağustos 2021’de 15,80 TL’den (düzeltilmiş fiyat 12,64 TL) halka arz edilen pay bir yılda yüzde 600’den fazla primle bu yılın temmuz ayında 120 TL’yi aştı. 28 Temmuz’da başlayan sert satışlar kısa bir düzeltmenin akabinde hâlâ devam ediyor. Yatırımcının temmuz doruğundan 27 Eylül’e kadar yaşadığı kaybı yüzde 78 civarında.
Şirketin borsaya açılma sürecinde de dikkat çeken bir süreç yaşandı. Kâfi talep gelmediği için halka arzın iptal edileceği istikametindeki argümanların akabinde arz edilen hisselerin yaklaşık yüzde 77’si küme şirketi Sinpaş Yapı Sanayi A.Ş.’ye satılarak süreç tamamlandı. Lakin halka arzda kâfi talep toplayamayan, maket projeden halka arzına müsaade verilen bu şirketin pay fiyatı SPK’nin gözü önünde 1 yılda yüzde 600 üzere bir artış performansı gösteriyor.
Yani halka arzın akabinde KAP’ta yer alan birinci kayıtlarda kümenin halka arz ettiği iştirakindeki hissesinin yüzde 91’in üzerinde, halka açık kısmın ise yalnızca yüzde 8,6 civarında olduğu görüldü. Sonraki periyotta ise kümenin sözkonusu hisseleri satmasıyla sermayedeki halka açık kısmın hissesi yüzde 17’leri aştı.
VARAN 4
Halka arzda hisselerini kendi alan bir öbür şirket ise Torunlar Güç bünyesindeki Başşehir Doğalgaz. Garanti BBVA’nın Haziran 2021’de yaptığı halka arzda hisselerin yaklaşık yüzde 39’unun Torunlar Besin Sanayi ve Ticaret A.Ş., yüzde 19’unun Torun Kağıt Pazarlama A.Ş.’ye olmak üzere toplam yüzde 59’u küme şirketlerine satıldı. Halka arzın akabinde küme şirketlerinin sermayedeki hissesi yüzde 85’e yaklaştı.
Garanti Yatırım’ın ve küme şirketlerinin alımlarının akabinde halka açık kısım yüzde 4’ün altına geriledi. Sonrasında ise kümenin hisse satışlarıyla birlikte halka açık kısmın sermayedeki hissesi yüzde 14’ün üzerine çıkıyor.
Matriks, Orçay üzere bir dizi şirkette de kuşku uyandıran çok hareketler ve manipülasyon kuşkuları dikkat çekiyor.
Garanti Yatırım’ın Nisan 2021’de 28,00 TL’den (Düzeltilmiş fiyat 20,05 TL) halka arzını yaptığı Matriks payı yedi kere tavan fiyattan kapattıktan sonra üç ayda neredeyse halka arz fiyatına geri döndü. Mart 2022’de başlayan sıra dışı yükseliş beş ayda yüzde 300’ü buldu. Düzeltilmiş pay fiyatı bu periyotta 20 TL civarından 81 TL’nin üzerine çıktı. Sonrasında, Ünsal Ban’ın hisseyi manipüle ettiği haberleriyle eşzamanlı olarak 81,80 TL doruğundan dokuz günde 31,22 TL’ye düştü. Sözkonusu düşüşte payda operasyon yapanların manipülasyon haberlerinin yayılmasıyla satışa geçtikleri savları gündeme gelmişti.
Tera Yatırım tarafından Eylül 2021’de 9,90 TL’den (Düzeltilmiş fiyat 2,53 TL) halka arz edilen Orçay payları yüzde 700’e yakın yükselişle ocak sonunda 78,60 TL’ye kadar tırmanmasının akabinde süratle düşüşe geçerek yüzde 80 kayıpla mayıs sonunda 15,69 TL’ye kadar çekildi.
Orçay payları halka arzından sonra fiyatının beş ayda sekiz katına çıktı, sonra üç buçuk ayda pahasının beşte dördünü kaybetti.
Siyasete yakın isimlerle anılan payda makul merkezlerden toplu alış ve satışların dikkat çektiği istikametinde haberlerin akabinde borsada dönemsel açığa satış ve kredi süreç yasağı önlemleri getirilmişti.
VARAN 5
Benzer bir durum Metro Yatırım’ın arzını gerçekleştirdiği Şubat 2020’de süreç görmeye başlayan Ard Bilişim için de geçerli. Çünkü şirketin fiili sirkülasyon oranının halka arzdan beri peyderpey artarak yüzde 34’ten yüzde 75 civarına yükseldiği görülüyor. Sermaye hareketleri incelendiğinde hâkim ortak ARD Küme Holding’in sermayedeki hissesinin Şubat 2020’de yaklaşık yüzde 66 iken kademeli olarak düşerek Ağustos 2021’de yüzde 25’lere kadar gerilediği görülmekte. Hisse sayısının bedelsiz sermaye artırımı ile yaklaşık yedi katına çıkarılmasından kısa bir mühlet sonra şirketin Şubat 2022 başında aldığı bedelli sermaye artırımı kararı reaksiyon çekmişti. Kararın akabinde pay senedi fiyatı bir ayda neredeyse yarı fiyatına gerilerken yatırımcı tarafında bedelsizin operasyon öncesinde daha fazla fon çekme gayesiyle yapıldığı izlenimi uyanmıştı. Ardından SPK’nin yeni Başkanı Ömer Gönül’ün döneminde Ağustos 2022 ortasında, bedelli sermaye artırımına onay verilmediği SPK bülteninde açıklandı
ORGANİZE MANİPÜLASYON HİKÂYESİ
Halka arz olan şirketlerinin piyasadaki hareketlerine ait değerlendirmede bulunan sermaye piyasası uzmanı Kenan Gözlemci, “Bu halka arzlar ve sonrasındaki fiyat hareketleri organize bir manipülasyon hikayesidir” dedi ve ekledi: “Olay, yalnızca malum gruba rüşvet verilerek yapılan tuhaf bir halka arz değil, halka arz biçimi yani halka arzda kime ne kadar pay dağıtılacağı da evvelce planlanıyordu, gerçekten sonrasında borsada hiç olmayacak fiyatlara büyük bir hızla çıkıp gerisinden ek işveren pay satışıyla muazzam kârlar elde edildi. Halka arzı yapacak aracı kurumlar, fiyatı yükseltecek manipülatörler hepsi organize bir grup. Natürel bu işin bir de SPK’deki belgeyi hazırlayan uzmanı, Daire Başkanı, Borsa İstanbul’da işlem görürken tuhaf fiyat hareketlerini yalnızca izleyen, sessiz kalan Piyasa Nezaret Dairesi var. Yani mevzu bir eski liderin ve akrabasının yoldan çıkarılmasıyla başarılacak bir şey değil bu organize manipülasyon, grup işi, bunu da piyasada bilmeyen yok.”