CHP Küme Başkanvekilleri Ali Uzman Başarır, Gökhan Günaydın ve Murat Emir’in ortak imzasıyla TBMM “Çocuk Hakkı İzleme Komisyonu” ismi altında daimi bir ihtisas komitesi kurulmasına iliykin kanun teklifi verdi. Kanunun münasebeti, şöyle söz edildi:
“Her çocuk yetişkinlerin hazırladığı ve kurallarını koyduğu bir dünyaya doğar. Çocuğun doğduğu andan itibaren karşı karşıya kaldığı dünyada, toplumsal ömürde, hukuk sisteminde ve aile içinde çocuğun üstün faydasına ve lehine anlayış geliştirmek gereklidir. Çocukların çocukluğunu ortadan kaldırmak yahut onların çocukluğunu kıymetsizleştirmek yerine çocukların çocuk olma hakkını veren bir bakış açısına sahip olmak ömrü daha pahalı kılmak ismine gereklidir. Bu nedenle çocuğun üstün faydasına odaklanan mukavelelere, düzenlemelere, kurum ve kuruluşlara gereksinim vardır. Tam da bu nedenle; 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 54 unsurluk BM Çocuk Hakları Mukavelesi kabul edilmiştir. Bu mukavelede; ‘Ana–babanın rolü ve sorumluluğu ve bunun ihmal edildiği durumlarda ise devletin rolü ve sorumluluğu, Bir isme ve vatandaşlığa sahip olma ve bunu müdafaa hakkı, Yaşama ve gelişme hakkı, Sıhhat hizmetlerine erişim hakkı, Eğitime erişim hakkı, Beşere yakışır bir hayat standardına erişim hakkı, Eğlence-dinlenme ve kültürel etkinlikler için vakte sahip olma hakkı, İstismar ve ihmalden korunma hakkı, Uyuşturucu bağımlılığından korunma hakkı, Ekonomik sömürüden korunma hakkı, Tabir özgürlüğü hakkı, Fikir özgürlüğü hakkı, Dernek kurma özgürlükleri hakkı, Çocukların kendileriyle ilgili bahislerde görüşlerini lisana getirme hakkı, Özel ihtiyaçları olan çocukların hakları, Özürlü çocukların hakları’ ayrıntılandırılmıştır.
Türkiye, lisan ve/veya kültürel kimlik haklarıyla ilgili olan hususlara ait çekincelerini bildirdiği bu mukaveleyi 1990 tarihinde imzalamıştır. Öte yandan Türkiye’nin taraf olduğu çocuk haklarıyla ilgili Avrupa ölçekli öteki mukaveleler ortasında Memleketler arası Sivil ve Siyasal Haklar Mukavelesi; Avrupa İnsan Hakları Kontratı; Ekonomik, Toplumsal ve Kültürel Haklar Mukavelesi; Avrupa Toplumsal Kuralı; Çocukların Velayetine ait Kararların Tanınması ve Tenfizi ile Çocukların Velayetinin İadesine Dair Avrupa Mukavelesi; Çocuk Haklarının Kullanılmasına ait Avrupa Mukavelesi ve Memleketler arası Çocuk Kaçakçılığının Sivil Taraflarıyla ilgili Lahey Kontratı sayılabilir.
“ANAYASA DETAYA GİRMEMEKTEDİR”
Öte yandan, Anayasa temel hakların ve özgürlüklerin birçoklarını içermektedir. Fakat, bu hak ve özgürlüklerin çocuklar için de tanınmış olduğu gereğince açık olmadığı üzere bu hakların istismar edilmesine ait ihtarlarda bulunulmakta, birebir hakların maddelerle nasıl sınırlanabileceği belirtilmektedir. Her ne kadar 2010’daki Anayasa değişiklikleri, ‘çocuk hakları’ terimini birinci defa getirmiş, çocuklara yönelik anayasal teminatları pekiştirmiş olsa da; çocuk hukuk sistemi tarafından ailenin bir elemanı olarak görülmekte, ailenin dışında çocuğun kendine has bir varlığı olduğu olgusu anılmamaktadır. Özcesi, Anayasa ailenin ve toplumun yeterliliğine odaklanırken çocuğun korunma ve ebeveynleriyle temas hakkını vurgulamakta, lakin çocukların öteki hakları konusunda detaya girmemektedir.
Çocuk haklarıyla ilgili mevzuların ve bu haklara yönelik ihlallerin nizamlı olarak izlenmesi, bunların fark edilmesi, tanınması ve ele alınması toplumsal bir kıymet taşımaktadır. Hukukçu, gazeteci, çeşitli mesleksel ve sivil toplum kuruluşları üzere sistemler çocuk haklarına yönelik ihlalleri tertipli olarak izlemekte ya da bilgi vermekte olup, Türkiye’de bağımsız çocuk hakları izlemesinin ve ihtilafların ele alınmasının sonlu kaldığı genel bir görüş haline gelmiştir.
“DAİMİ BİR İHTİSAS KOMİTESİNİN KURULMASINA MUHTAÇLIK VARDIR”
2012’de kurulan Kamu Denetçiliği (ombudsman) Kurumu ile çocuk hakları alanında kamu denetçisinin görevlendirilmiş olması ya da 2008’de TBMM’de Çocuk Hakları İzleme Komitesi oluşturulmuş olması her ne kadar müspet adımlar olsa da çocuk hakları izleme ve geliştirilmesi tarafında kâfi değildir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde son 8 yılda, 26 ve 27’nci periyotlarda, Başta Cinsel İstismar Olmak Üzere Çocuklara Yönelik Her Türlü İstismar Olaylarının Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Emeliyle (2016), Adana’nın Aladağ İlçesinde Kız Öğrenci Yurdunda Meydana Gelen Elim Yangın Olayının Araştırılması Ve Emsal Acıların Bir Defa Daha Yaşanmaması Ve Kamusal Eğitim Ve Barınma Haklarının Tüm Öğrencilerimiz İçin Garanti Altına Alınıp Yaygınlaştırılması İçin Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Gayesiyle (2017), Rabia Naz Vatan Başta Olmak Üzere Kuşkulu Çocuk Ölümlerinin Araştırılması Ve Bu Hususta Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Maksadıyla (2020) kurulan üç araştırma komitesi raporlarını yayınlamış fakat meselelerin çözülebilmesi konusunda raporlar tek başına kâfi olmamıştır.
En nihayetinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Çocuk Hakları Komitesi de Sıhhat, Aile ve Toplumsal İşler Komisyonu’nun gayrı resmi bir alt komitesi olarak çalışmaktadır. Bu kurulun kendi bütçesi ve kaynakları bulunmamaktadır. Meğer çocuk hakları eksenli daimi bir ihtisas kurulu ile yaşanan problemlerin tahlilinde çok daha tesirli bir çalışma ortaya konulabilir.
Dolayısıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde çocuk haklarının geliştirilmesi, çocukların korunması alanında profesyoneller ve sivil toplum kuruluşları ile irtibatı sağlayacak, her yasa tasarısını çocuk haklarına uygunluk açısından inceleyecek, yıllık bütçelerde çocuklara kâfi kaynak ayrılmasını sağlamayı önceleyecek daimi bir ihtisas komitesinin kurulmasına muhtaçlık vardır. Bu kanun ile ‘Çocuk Hakkı İzleme Komisyonu’ ismiyle daimi bir ihtisas komitesi oluşturulması ve bu komitenin çocuğun yüksek faydası niyeti doğrultusunda öbür ihtisas kurullarından farklı olarak siyasi partilerin eşit temsili ile kurulması, ayrıyeten çalışmalarını çocuk hakları konusunda uzman isimlerin komite toplantılarına devamlı iştirakinin sağlanarak görüş ve teklifleri ile yürütmesi teklif edilmiştir.”