20 yıl sonra sağlanan Euro/ dolar paritesindeki eşitlik, hatta doların bir mühlet paritede daha kıymetli olması Türkiye iktisadına yönelik kuşkuların artmasına neden oldu. Türkiye iktisadının kırılgan yapısı sebebiyle global olaylardan etkilenmesi esas nedenlerden olurken gelirimizin Euro, masrafımızın dolar olması da ana nedenlerden biri.
“Enflasyon, işsizlik, cari açık ve döviz kuru derken artık bir de Euro şoku yaşamaya başladık. Euro’nun soluksuz kıymet kaybından en fazla etkilenecek ekonomiler arasındayız” diyen Dünya gazetesi muharriri Servet Yıldırım, bugünkü “Türkiye iktisadına Euro şoku” başlıklı yazısında Euro’da yaşanan paha kaybının Türkiye iktisadına tesirlerini kaleme aldı.
“EKONOMİK MUKADDERATIMIZ YABANCILARIN İNSAFINDA”
“Bizim yanılgımız Euro şoku üzere denetimimizde olmayan dış şoklara karşı hazırlıklı olmamak; ekonomik bahtımızı yabancıların insafına bırakmak” tabirlerine yer verilen yazının tamamı ise şöyle:
Enfeksiyona açık bir ekonomimiz var. Yerküre üzerinde ne olsa çabucak etkileniyoruz. Dünyanın uzak bir köşesinde bile bir rüzgar esse biz burada grip olmasak bile soğuk algınlığından yatağa düşebiliyoruz.
Enflasyon, işsizlik, cari açık ve döviz kuru derken artık bir de Euro şoku yaşamaya başladık. Euro’nun soluksuz kıymet kaybından en fazla etkilenecek ekonomiler ortasındayız. Geçmişteki örnekler Êuro’nun bedel kaybettiği ve doların kıymetlendiği periyotların bizim ekonomik performansımızın da makus seyrettiği periyotlar olduğunu gösteriyor. Euro/dolar grafiği ile Türkiye’nin ekonomik performansını gösteren grafikleri üst üste koyun, görürsünüz korelasyonu. Yüklü olarak Euro ile kazanan ve dolar ile harcayan bir ekonomimiz var. Tekraren yazıldı. Denildi ki; Euro bizim için kıymetli para. Çünkü
1) Türkiye’nin en büyük dış ticaret ortağı 1995 yılından bu yanan gümrük birliği içinde olduğu Avrupa Birliği’dir.
2) Yurtdışında çalışan Türk vatandaşlarına ilişkin döviz tevdiat hesapları büyük ölçüde Euro cinsinden tutuluyor.
3) Dış borçlarımızın yükü dolar cinsinden yapılan borçlanmalardan oluşuyor. Dolar güçlendiğinde merkezi idare bütçesinde TL olarak gösterilen borç faiz ödemeleri de artıyor.
4) Türkiye’nin çektiği direkt yabancı yatırımların yarısından fazlası Avrupa kaynaklı.
5) Turizm sektöründe fiyatlamalar daha çok Euro cinsinden yapılıyor. Zira Türkiye’yi ziyaret eden turistler içinde Avrupa vatandaşı olanlar çoğunlukta bulunuyor.
Bu yazı yazıldığı sırada 1 dolar 1 Euro’ya eşitlenmişti. Bundan sonra ne olur? Mayıs ayındaki “Türkiye iktisadının çıkarı güçlü Euro’dadır” başlıklı yazıda “Bundan sonra daha fazla düşüş için yeni gelişmeler olması lazım. Mesela Ukrayna krizi daha da kızışmalı, Rusya yaptırımları artmalı ya da değişik şoklar olmalı. Ya da Fed beklenenden daha yüksek faiz artırımlarına gitmeli, Avrupa Merkez Bankası (AMB) ise hiç bir adım atmamalı” demiştik.
Denilenlerin hepsi oldu. Yani Euro’da daha fazla düşüşün kuralları gerçekleşti. Ukrayna krizi derinleşti. Rusya gazı kesmekle tehdit etti; hatta Kuzey Akım’dan süreksiz olarak kesti bile. Fed beklenenden daha yüksek faiz artırımları yaptı. Avrupa Merkez Bankası ise şimdi bir adım atmadı. Münasebetiyle iki para ortasındaki faiz farklılığı dolar lehine seyretti; esasen zayıf olan Euro daha fazla bedel kaybetti. Bundan sonra ne olacağını ve 1 Dolar=1 Euro’nun kalıcı olup olmayacağını tekrar bu gelişmeler, bilhassa Fed ve AMB’nin faiz artırım suratları, yani faiz farklılığı belirleyecektir.
Umalım da Euro’daki bu zayıflama kalıcı olmasın. Bizim kusurumuz Euro şoku üzere denetimimizde olmayan dış şoklara karşı hazırlıklı olmamak; ekonomik mukadderatımızı yabancıların insafına bırakmak. Yani bünyeyi enfeksiyonlara açık tutmak. İngiltere Merkez Bankası’nın eski liderlerinden Mark Carney’in dediği üzere şayet cari açığınız varsa “başkalarının nezaketine güvenmek bir seçenek değil.”