Çin-ABD rekabeti ve bölgesel savaşlarla yeni bir milletlerarası işbölümünün formlandığı belirtiliyor ve Türkiye’den Mısır’a fabrika göçünün de bu çerçevede kıymetli işaretler barındırdığı söz ediliyor. Mayıs ayı içinde evvel Yeşim Dokuma’nın Ağrı’daki fabrikasını kapatıp Mısır’a yönelmesi, akabinde Çinli Oppo’nun fabrikasını Mısır’a taşıması dikkatleri “fabrika göçünün” gerisindeki politik gelişmelere çekti.
Birgün muharriri Bahadır Özgür, bu gelişmeleri değerlendirdiği yazısında, Erdoğan’ın Türkiye’yi “Çin tipi kalkınma” modeline dönüştürme niyeti olduğunu lakin iktisat idaresinin sıkıntıları nedeniyle bunun gerçekleşmediğini belirtti. ‘Çin tipi kalkınma’nın Recep Tayyip Erdoğan’ın mottosu olduğuna değinen Özgür, “Erdoğan temelinde yeni oluşmakta olan memleketler arası iş kısmında Vietnamlılaşma (orta-orta üst teknoloji ülkesi) ile Bangladeşleşme (sudan ucuz emek ülkesi) ortasında bir yere pozisyonlandırmaya çalışıyordu Türkiye’yi.” diye yazdı. Erdoğan rejimine bir de bu gözle bakmak gerektiğini tabir eden Özgür’ün “Ağrı’dan Kahire’ye ucuz emek rekabeti” başlıklı yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Nitekim Ağrı fabrikasını kapatmadan bir ay evvel Yeşim Dokumacılık işvereni, Ekonomim gazetesine verdiği demeçte, Mısır’a 80 milyon dolarlık yeni yatırım kararı aldıklarını söylüyordu. Maliyetler yüzünden Uzak Doğu ile rekabet edebilmelerinin yegane yolunun ‘bölgesel üretim üsleri’ olduğunu belirtiyordu. Haberde ayrıyeten Taypa, Realkom, FG Group üzere birçok şirketin sıfırdan yatırım yapacağı söz ediliyordu. Mısır’da 35 büyük Türk tekstilci faaliyette. Yeşim Dokumacılık, üst üste iki yıldır Mısır’ın ihracat şampiyonu. İhracatın 3’te 1’i Türk şirketlerin elinde. Çinli dokumacılık devleri ve AB’li global markalar da Mısır’a kayıyor. Haliyle Çin tedariğinin rotası buraya kırıldı. Oppo üzere teknoloji şirketleri fabrikalarını taşıdılar. Bu ortada Koç’un son yıllardaki en büyük yatırımlarından birisinin Afrika pazarı için Mısır’da kurduğu Arçelik fabrikası olduğunu hatırlatalım. ABD pazarına girişin yolu Mısır zira. 120 milyar dolarlık ABD hazır giysi ithalatından Türkiye geçen yıl 1 milyar dolar, Mısır 1.2 milyar dolar hisse aldı. Bunun iki sebebi var: Birincisi; Mısır-İsrail-ABD ortasında ‘Ortadoğu bölgesel barışı’ gerekçesiyle 1990’lı yıllarda kurulmaya başlanan Nitelikli Sanayi Bölgeleri. Kemal Kılıçdaroğlu’nun da vaadi olan bölgelerin sayısı 15’i aştı. Aşikâr oranda İsrail tedariği kullanılan eserlere ABD sıfır gümrük uyguluyor. Türkiye’ye yüzde 30’ları aşıyor. İkincisi; Sisi, kamuda uygulanan minimum fiyat nizamını, Dünya Bankası’nın isteği ile 2021’de özel dala yaydı. Mısır Lirası’nı yüzde 25 devalüe etti. Toplam personellik maliyeti Türkiye’de 600 doları bulurken, Mısır’da 150-175 dolar. Güç maliyeti Türkiye’nin yarısı.
Seçim ortasına sıkışmış fabrika göçünün art planı kabaca bu türlü işte. 2008 krizi, pandemi, Çin-ABD rekabeti ve bölgesel savaşlarla yeni bir memleketler arası işbölümü şekilleniyor. Dokuma üzerinden Mısır-Türkiye rekabeti bu bakımdan dikkat alımlı. Elbette Türkiye kapitalizmi, 90’larda kurduğu otomotiv sanayi ve Batı finansal sistemine tam entegrasyonuyla Mısır’ı aşıyor. Lakin neoliberal yapılanma süreci paralellik arzeden iki ülkenin dokumacılık özelinde girdiği rekabet, yeni işbölümünü incelerken bir örmek.
Dolayısıyla ulusal sermayelerin global işbölümündeki rekabetinin getirdiği bölgesel gereksinimlere uygun olarak siyasal konumların, temsil biçimlerinin, devlet yapısının da dönüşüm geçirdiğini gözden kaçırmamak, Erdoğan rejimine buralardan da bakmak kıymetli.” (HABER MERKEZİ)