Suriye’de başlayan periyotta öne çıkan en değerli noktalardan biri güç. Enerji Uzmanı Emrah Özgül, Suriye’nin güç muhtaçlıkları ve potansiyeline dikkat çekerek “Bu süreçte, güç altyapısının tekrar inşası ve kalkınmanın sağlanmasında Türkiye’nin katkısı kritik ehemmiyete sahip olacak”. dedi.
İşte Emrah Özgül’ün Haber7 için kaleme aldığı o tahlil;
61 yıllık Baas rejimi tarafından yerinden edilen Suriye halkı bir taraftan ülkelerine dönerken başka taraftan yeni gerçeklik içerisindeki Suriye’de yeni bir periyoda adım atmaya hazırlanıyor. On yılı aşkın müddettir devam eden iç çatışma süreci ve özgürlük gayreti, yeni süreci en yeterli okuyan ve yönlendiren ülke pozisyonundaki Türkiye’nin tüm süreçteki dayanakları ile yeni bir düzleme taşınmıştır.
Yeni gerçeklik periyodunda ise Suriye’de siyasi tekrar yapılanma ve toplumsal yaraların sarılması sürecinde bilhassa tarihin ve insanlığın gerçek tarafında yer alan Türkiye’nin dayanaklarına ve taraf göstericiliğine muhtaçlık daha fazla olacaktır. Yine inşa çalışmalarında güç ve inşaat altyapıları, kalkınmanın temel taşları olarak öne çıkarken, toplumsal refah ve ekonomik toparlanma da bu sürecin ayrılmaz kesimleri olacaktır.
Türkiye, coğrafik yakınlığı ve stratejik avantajları sayesinde süreçte üstlendiği kritik rol ile gerek diplomatik ustalığı gerekse bölgesel aktifliğiyle hem ekonomik hem de stratejik açıdan katkılar sağlayarak bu tekrar yapılanma sürecinin muvaffakiyetle ilerlemesine dayanak olabilir. Bu kapsamda Türkiye’nin siyasi, askeri ve iktisat alanındaki taraf göstericiliğinin yanı sıra bilhassa güç alanında da son yıllarda gerçekleştirdiği atılımlar ve yenilenebilir güç alanındaki gelişmişliği ve yetkinliği ile Suriye’de kıymetli katkılar sunacağı açıktır.
SURİYE GÜÇ KAYNAKLARI VE YIKIMIN ETKİLERİ
Suriye’de 2011 yılında başlayan iç savaşla birlikte güç altyapısı büyük ölçüde ziyan görmüştür. Savaş nedeniyle; 14 elektrik santralinden ikisi büsbütün yok edilmiştir. Halep’teki termik santral ise büsbütün yıkılmış ve kentin elektrik gereksiniminin %60’ını karşılayan bu tesis fonksiyonunu yitirmiştir. Petrol tesislerinin ise birden fazla savaşta ya tahrip edilmiş ya da başta terör örgütleri olmak üzere çeşitli silahlı kümelerin denetimine geçmiştir. Savaşın başından itibaren petrol üretimi yaklaşık %90 oranında düşmüş ve doğal gaz altyapısı büyük ölçüde ziyan görmüştür. 2010 yılında Suriye’nin toplam elektrik üretim kapasitesi 5.800 MW’a ulaşırken fosil yakıtlar güç üretiminin %96’sını, Yenilenebilir güç kaynakları ise güç arzının yalnızca %4’ünü karşılamaktaydı. Fakat 2021 yılında nerdeyse %70 oranında bir azalış ile toplam elektrik üretim kapasitesi 2.000 MW’a düşmüştür.
Elektrik altyapısının bu kadar yıkılması, kentlerde uzun periyodik elektrik kesintilerine ve kırsal alanlarda büsbütün güçsüz bölgelerin oluşmasına neden olmuştur. Düşük ve orta voltajlı elektrik şebekeleri savaş bölgelerinde önemli hasar almış ve kentler elektrik kesintileriyle karşı karşıya kalmıştır. Bilhassa Halep, Hama ve İdlib üzere kentlerde güç altyapısındaki ziyan, toplamda 7,8 ile 9,4 milyar ABD doları ortasında bir maliyet doğurmuştur. Elektrik kesintileri nedeniyle tarım ve su idaresi de önemli formda etkilenirken güç krizi su kaynaklarının tedarikini de %40 oranında azaltmıştır.
Suriye’de bu kadar güç yıkımına ek olarak Yeni Gerçeklik öncesi durumda Suriye’nin toplam güç kaynaklarının %70’i, su kaynaklarının %95’i ve tarım yerlerinin %50’sinin terör örgütü YPG denetimine geçmesi ise güç kaynaklarının faal kullanımını engellemiştir.
YENİLENEBİLİR GÜÇ POTANSİYELİ
Suriye’de güç alanındaki bu yıkımı onarmak ve geleceğin Suriye’sinde güç alanındaki dönüşümü gerçekleştirirken güç alanındaki krizi yönetebilmek ve tesirlerini hafifletebilmek için yenilenebilir güçten faydalanılması değer arz etmektedir. Ülkenin coğrafik ve iklimsel avantajları, bu güç kaynaklarının daha verimli bir halde kullanılabilmesi için uygun bir taban sunmakta ve değerli bir potansiyeli bünyesinde barındırmaktadır. Şu ana kadar yapılan çalışmalarda ise Suriye’nin güneş, rüzgâr ve biyogaz güç potansiyeli ortaya konmaktadır. Bu kaynakların aktif kullanımı hem güç krizini hafifletmek hem de çevresel sürdürülebilirliği sağlamak ismine kritik değere sahiptir.
Örneğin Suriye’nin yılda 300 gün güneş ışığı alan bir coğrafyada yer alamsı değerlendirildiğinde ülkenin güneş gücü potansiyeli avantajı olduğu ve bu alana yönelik yatırım yapılması hedefiyle teşviki ehemmiyet arz etmektedir. Suriye’nin yıllık rüzgâr gücü potansiyeli ise 490 TWh olduğu hesaplanmıştır. Bu kıymet, ülkenin mevcut elektrik tüketiminin çok üzerinde bir kapasite sunduğu için rüzgar gücü, Suriye’nin güç krizindeki yaralarını sarmasında değerli bir kaynak niteliğine sahiptir. Bu alanlarda Türkiye’de hem kamu hem de özel bölüm paydaşlarının ortak çalışmaları bu avantajın kıymetlendirilmesi ve potansiyelin kullanılmasını sağlayabilir.
SURİYE’DE YENİ BİR GELECEK VE TÜRKİYE…
Türkiye Sayın Cumhurbaşkanımızın ifadeleri ile “Zalim rejime karşı savaşı kazanan Suriye halkının zaferi de kazanması ve muvaffakiyetlerini kalıcı hale getirmesi için gereken her türlü desteği verecektir.” Suriye’de güç alanındaki stratejik fırsatlar ve yine yapılanma planları, ülkenin kalkınmasında kritik bir rol oynayacağı için bu alanda kamu ve özel Şirketlerimizin hazırlıklarını tamamlamaları ve Suriye’ye yönelik stratejilerini Ülkemizin stratejileri ile hizalamaları değer arz etmektedir. Suriye’nin yeni gerçekliğine dahil olurken ise kurumlarımız tarafından dikkate alınması gereken bir dizi faktör bulunmaktadır.
SURİYE’NİN GÜÇ POTANSİYELİ
Suriye, petrol ve doğalgaz rezervleri açısından Orta Doğu’nun dikkat çeken ülkelerinden biridir. Bilhassa Deyrizor ve Haseke bölgelerinde ağırlaşan petrol ve doğalgaz yatakları, yine işlenebilir hale geldiğinde milletlerarası pazarlara büyük fırsatlar sunabilir. Bu durum, güç iş birlikleri için kıymetli kapılar açarken Türkiye ve özel dal açısından yeni yatırım alanları yaratabilir.
ENERJİ KORİDORU POTANSİYELİ
Stratejik pozisyonu nedeniyle Suriye, Orta Doğu’daki güç kaynaklarının Akdeniz’e taşınmasında kilit bir ülke olabilir. Lakin savaş nedeniyle uzun yıllardır değerlendirilemeyen bu potansiyel, yeni periyotta Türkiye ile istikrarlı bağlantılar kurularak tekrar ele alınabilir. Suriye’nin güç koridoru olarak inşası, Türkiye’nin güç ticaretindeki rolünü güçlendirebilir. Körfez ülkelerinden Avrupa’ya uzanacak doğalgaz boru sınırları ve Akdeniz kıyılarında kurulabilecek LNG terminalleri, bölgesel güç ticaretine ivme kazandırabilir.
YENİDEN İNŞA SÜRECİ VE TÜRK ŞİRKETLERİNİN KATKISI
Suriye’deki güç altyapısı savaş nedeniyle büyük ölçüde ziyan gördü. Elektrik üretim ve dağıtımından boru sınırı inşasına kadar birçok alanda tekrar yapılanma muhtaçlığı bulunmaktadır. Türkiye’nin coğrafik yakınlığı ve inşaat bölümündeki deneyimi, bu alanda değerli avantajlar sağlamaktadır. Türk güç şirketleri, modernizasyon ve inşa çalışmalarında faal bir rol üstlenerek sürece katkıda bulunabilir.
SİYASİ VE DİPLOMATİK DENGELER
Yeniden inşa sürecinde karşılaşılan fırsatlar, Suriye ile Türkiye ortasındaki diplomatik münasebetlere bağlıdır. Yeni Suriye idaresinin Türkiye ile yeterli bağları ve bölgede en kıymetli aktör pozisyonundaki Türkiye’nin güç siyasetleri bu sürece olumlu katkılar sunacaktır. Fakat Rusya ve ABD başta olmak üzere Çin, İsrail ve İran üzere aktörlerin her ne kadar bölgede aktiflikleri zayıflasa da bölge stratejilerinin Türkiye ile uyumsuzluğunun ve bölgedeki kelam sahipliklerinin artması, Türkiye’nin Suriye’deki güç kesimi başta olmak üzere birçok alandaki aktifliğine gölge düşmesi kelam konusu olabilir. Bu nedenle bölgedeki durumu ve süreci en düzgün okuyan Devletimizin stratejileri ile uyumlu hareket edilmesi kıymet arz etmekte olup öteki ülkelerin Suriye’de faaliyet gösteren yahut gösterme niyetini açıklayan Şirketlerinin faaliyetlerine yönelik rekabet avantajının elde tutulması gerekir.
RİSKLER VE BELİRSİZLİKLER
Enerji dalındaki fırsatların kıymetlendirilmesi önünde birtakım riskler bulunmaktadır. Bölgedeki güvenlik problemleri, güç altyapısının yine inşa edilmesini ve işletilmesini zorlaştırabilir. Ayrıyeten, Batı, Rusya, İran ve Çin üzere aktörlerle memleketler arası rekabet yaşanması mümkündür. Suriye’nin merkezi idaresinin güç kaynaklarını ne ölçüde denetim edebileceği ise başka bir belirsizlik kaynağıdır. Bu nedenle Suriye’deki tüm sürecin titizlikle takip edilmesi ve bölgedeki güç yatırımlarında kısa ve orta vadeli yarar sağlayan önceliklerin dikkate alınması gerekebilir.
Sonuç olarak uzun müddettir savaşa, kana ve gözyaşına doyan Suriye’de yaşanan umut verici yeni gerçeklik, siyasi ve sosyolojik olarak vakit içerisinde istikrarını bulacaktır. Bu bahisler ile ilgili Devletimiz gerekli tüm araçları diplomatik ustalık ile kullanmakta ve sürecin bizatihi içerisinde kıymetli rol oynamaktadır. Tarih, tüm aksi propagandalara karşın Türkiye’nin bu insanlık imtihanını nasıl muvaffakiyetle verdiğini yazarken burada insan hayatının devamlılığı açısından Suriye’nin tekrar inşası ise bundan sonrası için en temel öncelik olacaktır.
Yeniden inşa sürecinde öncelikli alanlardan en kıymetlisi inşaat ve güç altyapılarıdır. Kamu kurumlarımızın ve özel bölümde yer alan Şirketlerimizin ise üst seviye birikimleri ve kabiliyetleri ile Suriye’nin tekrar inşa sürecinde daha koordineli ve işbirliği içinde sürece dahil olması ve şimdiden planlarını ve kaynaklarını hazırlamaları değer arz etmektedir.